Abstract
The HIV/AIDS pandemic represents a major development crisis for the African continent, which is the worst affected region in the world. Currently, almost 30 of the 42 million people infected with HIV worldwide live in Africa. AIDS in humans is caused by two lentiviruses, HIV-1 and HIV-2, which entered the human population by zoonotic transmissions from at least two different African primate species. Extensive phylogenetic analyses of partial and full-length genome sequences have helped to gain insights into the evolutionary biology and population dynamics of HIV. One of the major characteristics of HIV is its rapid evolution, which has resulted in substantial genetic diversity amongst different isolates, the majority of which are represented in Africa. Genetic variability of HIV and any consequent phenotypic variation poses a significant challenge to disease control and surveillance in different geographic regions of Africa. This review focuses on the origins and evolution of HIV, current classification and diversity of HIV isolates in Africa and provides an extensive account of the geographic distribution of HIV types, groups, and subtypes in each of the 49 African countries. Numerous epidemiological studies have provided a picture of HIV distribution patterns in most countries in Africa, and these show increasing evidence of the importance of HIV-1 recombinants. In particular, this review highlights that our current understanding of HIV distribution in Africa is incomplete and inadequately represents the diversity of the virus, and underscores the need for ongoing surveillance.
Article PDF
Similar content being viewed by others
References
Sharp P.M., Bailes E., Robertson D.L., Gao F., and Hahn B.H., Biol Bull 196, 338-342, 1999.
McCutchan F.E., Aids 14(Suppl. 3), S31-S44, 2000.
McCutchan F.E., Salminen M.O., Carr J.K., and Burke D.S., Aids 10(Suppl. 3), S13-S20, 1996.
Subbarao S. and Schochetman G., Aids 10(Suppl. 3), S13-S23, 1996.
Crandall K.A., Vasco D.A., Posada D., and Imamichi H., Aids 13(Suppl. A), S39-S47, 1999.
Janssens W., Buve A., and Nkengasong J.N., Aids 11, 705-712, 1997.
Tatt I.D., Barlow K.L., Nicoll A., and Clewley J.P., Aids 15(Suppl. 5), S59-S71, 2001.
Peeters M. and Sharp P.M., Aids 14(Suppl. 3) S129-S140, 2000.
Hahn B.H., Shaw G.M., De Cock K.M., and Sharp P.M., Science 287, 607-614, 2000.
Chakrabarti L., Guyader M., Alizon M., Daniel M.D., Desrosiers R.C., Tiollais P., and Sonigo P., Nature 328, 543-547, 1987.
Peeters M., Piot P., and van der Groen G., Aids 5(Suppl. 1), S29-S36, 1991.
Marx P.A., Li Y., Lerche N.W., Sutjipto S., Gettie A., Yee J.A., Brotman B.H., Prince A.M., Hanson A., and Webster R.G. et al., J Virol 65, 4480-4485, 1991.
Gao F., Bailes E., Robertson D.L., Chen Y., Rodenburg C.M., Michael S.F., Cummins L.B., Arthur L.O., Peeters M., Shaw G.M., Sharp P.M., and Hahn B.H., Nature 397, 436-441, 1999.
Chitnis A., Rawls D., and Moore J., AIDS Res Hum Retroviruses 16, 5-8, 2000.
Peeters M., Courgnaud V., Abela B., Auzel P., Pourrut X., Bibollet-Ruche F., Loul S., Liegeois F., Butel C., Koulagna D., Mpoudi-Ngole E., Shaw G.M., Hahn B.H., and Delaporte E., Emerg Infect Dis 8, 451-457, 2002.
Zhu T., Korber B.T., Nahmias A.J., Hooper E., Sharp P.M., and Ho D.D., Nature 391, 594-597, 1998.
Korber B., Muldoon M., Theiler J., Gao F., Gupta R., Lapedes A., Hahn B.H., Wolinsky S., and Bhattacharya T., Science 288, 1789-1796, 2000.
Yusim K., Peeters M., Pybus O.G., Bhattacharya T., Delaporte E., Mulanga C., Muldoon M., Theiler J., and Korber B., Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci 356, 855-866, 2001.
Salemi M., Strimmer K., Hall W.W., Duffy M., Delaporte E., Mboup S., Peeters M., and Vandamme A.M., Faseb J 75, 276-278, 2001.
Bebenek K., Abbotts J., Roberts J.D., Wilson S.H., and Kunkel T.A., J Biol Chem 264, 16948-16956, 1989.
Boyer J.C., Bebenek K., and Kunkel T.A., Proc Natl Acad Sci USA 89, 6919-6923, 1992.
Coffin J.M., Science 267, 483-489, 1995.
Robertson D.L., Hahn B.H., and Sharp P.M., J Mol Evol 40, 249-259, 1995.
Sharp P.M., Robertson D., Gao F., and Hahn B.H., Aids 8, S27-S42, 1999.
Hoelscher M., Dowling W.E., Sanders-Buell E., Carr J.K., Harris M.E., Thomschke A., Robb M.L., Birx D.L., and McCutchan F.E., Aids 16, 2055-2064, 2002.
Bredell H., Williamson C., Sonnenberg P., Martin D.J., and Morris L., AIDS Res Hum Retroviruses 14, 677-684, 1998.
Novitsky V.A., Montano M.A., McLane M.F., Renjifo B., Vannberg F., Foley B.T., Ndung'u T.P., Rahman M., Makhema M.J., Marlink R., and Essex M., J Virol 73, 4427-4432, 1999.
Ndung'u T., Renjifo B., Novitsky V.A., McLane M.F., Gaolekwe S., and Essex M., Virology 278, 390-399, 2000.
Novitsky V.A., Gaolekwe S., McLane M.F., Ndung'u T.P., Foley B.T., Vannberg F., Marlink R., and Essex M., AIDS Res Hum Retroviruses 16, 1015-1020, 2000.
Heyndrickx L., Janssens W., Zekeng L., Musonda R., Anagonou S., Van der Auwera G., Coppens S., Vereecken K., De Witte K., Van Rampelbergh R., Kahindo M., Morison L., McCutchan F.E., Carr J.K., Albert J., Essex M., Goudsmit J., Asjo B., Salminen M., Buve A., and van Der Groen G., J Virol 74, 363-370, 2000.
Handema R., Terunuma H., Kasolo F., Kasai H., Sichone M., Mulundu G., Deng X., Ichiyama K., Mitarai S., Honda M., Yamamoto N., and Ito M., AIDS Res Hum Retroviruses 17, 759-763, 2001.
Morison L., Buve A., Zekeng L., Heyndrickx L., Anagonou S., Musonda R., Kahindo M., Weiss H.A., Hayes R.J., Laga M., Janssens W., and van der Groen G., 15 Aids 15(Suppl. 4), S109-S116, 2001.
Trask S.A., Derdeyn C.A., Fideli U., Chen Y., Meleth S., Kasolo F., Musonda R., Hunter E., Gao F., Allen S., and Hahn B.H., J Virol 76, 397-405, 2002.
Salminen M.O., Carr J.K., Robertson D.L., Hegerich P., Gotte D., Koch C., Sanders-Buell E., Gao F., Sharp P.M., Hahn B.H., Burke D.S., and McCutchan F.E., J Virol 71, 2647-2655, 1997.
Peeters M., Gueye A., Mboup S., Bibollet-Ruche F., Ekaza E., Mulanga C., Ouedrago R., Gandji R., Mpele P., Dibanga G., Koumare B., Saidou M., Esu-Williams E., Lombart J.P., Badombena W., Luo N., Vanden Haesevelde M., and Delaporte E., Aids 11, 493-498, 1997.
Louwagie J., Janssens W., Mascola J., Heyndrickx L., Hegerich P., van der Groen G., McCutchan F.E., and Burke D.S., J Virol 69, 263-271, 1995.
Gao F., Vidal N., Li Y., Trask S.A., Chen Y., Kostrikis L.G., Ho D.D., Kim J., Oh M.D., Choe K., Salminen M., Robertson D.L., Shaw G.M., Hahn B.H., and Peeters M., AIDS Res Hum Retroviruses 17, 675-688, 2001.
Obi C.L., McAdoo H.P., Murray M., Tswana S.A., and Moyo S.R., Cent Afr J Med 43, 188-192, 1997.
Obi C.L., McAdoo H.P., Onigbinde A.O., Murray M., Tswana S.A., and Moyo S.R., Cent Afr J Med 43, 165-172, 1997.
Batra M., Tien P.C., Shafer R.W., Contag C.H., and Katzenstein D.A., AIDS Res Hum Retroviruses 16, 973-979, 2000.
McCormack G.P., Glynn J.R., Crampin A.C., Sibande F., Mulawa D., Bliss L., Broadbent P., Abarca K., Ponnighaus J.M., Fine P.E., and Clewley J.P., J Virol 76, 12890-12899, 2002.
Candotti D., Mundy C., Kadewele G., Nkhoma W., Bates I., and Allain J.P., J Med Virol 65, 1-5, 2001.
Papathanasopoulos M.A., Cilliers T., Morris L., Mokili J.L., Dowling W., Birx D.L., McCutchan F.E., AIDS Res Hum Retroviruses 18, 879-886, 2002.
Williamson C., Engelbrecht S., Lambrick M., van Rensburg E.J., Wood R., Bredell W., and Williamson A.L., Lancet 346, 782, 1995.
Van Harmelen J.H., Van der Ryst E., Loubser A.S., York D., Madurai S., Lyons S., Wood R., and Williamson C., AIDS Res Hum Retroviruses 15, 395-398, 1999.
van Harmelen J., Williamson C., Kim B., Morris L., Carr J., Karim S.S., and McCutchan F., AIDS Res Hum Retroviruses 17, 1527-1531, 2001.
Engelbrecht S., Laten J.D., Smith T.L., and van Rensburg E.J., AIDS Res Hum Retroviruses 11, 1269-1271, 1995.
Bredell H., Hunt G., Casteling A., Cilliers T., Rademeyer C., Coetzer M., Miller S., Johnson D., Tiemessen C.T., Martin D.J., Williamson C., and Morris L., AIDS Res Hum Retroviruses 18, 681-683, 2002.
van Harmelen J., Wood R., Lambrick M., Rybicki E.P., Williamson A.L., and Williamson C., Aids 11, 81-87, 1997.
Rodenburg C.M., Li Y., Trask S.A., Chen Y., Decker J., Robertson D.L., Kalish M.L., Shaw G.M., Alien S., and Hahn B.H., Gao F., AIDS Res Hum Retroviruses 17, 161-168, 2001.
Engelbrecht S. and van Rensburg E.J., J Virol Methods 55, 391-400, 1995.
Engelbrecht S., Koulinska I., Smith T.L., Barreto J., and van Rensburg E.J., AIDS Res Hum Retroviruses 14, 803-805, 1998.
Dowling W.E., Kim B., Mason C.J., Wasunna K.M., Alam U., Elson L., Birx D.L., Robb M.L., McCutchan F.E., and Carr J.K., Aids 16, 1809-1820, 2002.
Carr J.K., Salminen M.O., Albert J., Sanders-Buell E., Gotte D., Birx D.L., and McCutchan F.E., Virology 247, 22-31, 1998.
AIDS Res Hum Retroviruses 10, 1327-1343, 1994.
Gao F., Yue L., Craig S., Thornton C.L., Robertson D.L., McCutchan F.E., Bradac J.A., Sharp P.M., and Hahn B.H., AIDS Res Hum Retroviruses 10, 1359-1368, 1994.
Downing R., Pieniazek D., Hu D.J., Biryahwaho B., Fridlund C., Rayfield M.A., Sempala S.D., and Lal R.B., AIDS Res Hum Retroviruses 16, 815-819, 2000.
Kaleebu P., Bobkov A., Cheingsong-Popov R., Bieniasz P., Garaev M., and Weber J., AIDS Res Hum Retroviruses 11, 657-659, 1995.
Harris M.E., Serwadda D., Sewankambo N., Kim B., Kigozi G., Kiwanuka N., Phillips J.B., Wabwire F., Meehen M., Lutalo T., Lane J.R., Merling R., Gray R., Wawer M., Birx D.L., Robb M.L., and McCutchan F.E., AIDS Res Hum Retroviruses 18, 1281-1290, 2002.
Koulinska I.N., Msamanga G., Mwakagile D., Essex M., and Renjifo B., AIDS Res Hum Retroviruses 18, 947-956, 2002.
Hoelscher M., Kim B., Maboko L., Mhalu F., von Sonnenburg F., Birx D.L., and McCutchan F.E., Aids 15, 1461-1470, 2001.
Koulinska I.N., Ndung'u T., Mwakagile D., Msamanga G., Kagoma C., Fawzi W., Essex M., and Renjifo B., AIDS Res Hum Retroviruses 17, 423-431, 2001.
Robb M.L., McCutchan F., Carr J., M.E.H., Dowling W., Hoelscher M., Sewankambo N., Philips J., Elson L., Wassunna M., Maboko L., Nkulila T., and Birx D.L., Support of HIV-1 vaccine development in East Africa: Sequencing of 96 full-genome sequences from Uganda, Kenya and Tanzania. AIDS Vaccine 2001, Philadelphia, USA, 2001.
Abebe A., Lukashov V.V., Pollakis G., Kliphuis A., Fontanet A.L., Goudsmit J., and de Wit T.F., Aids 15, 1555-1561, 2001.
Bjorndal A., Sonnerborg A., Tscherning C., Albert J., and Fenyo E.M., AIDS Res Hum Retroviruses 15, 647-653, 1999.
Hussein M., Abebe A., Pollakis G., Brouwer M., Petros B., Fontanet A.L., and Rinke de Wit T.F., J Acquir Immune Defic Syndr 23, 120-127, 2000.
Rodier G., Couzineau B., Salah S., Bouloumie J., Parra J.P., Fox E., Constantine N., and Watts D., Med Trop (Mars) 53, 61-67, 1993.
Rodier G.R., Couzineau B., Gray G.C., Omar C.S., Fox E., Bouloumie J., and Watts D., Am J Trop Med Hyg 48, 682-686, 1993.
Lasky M., Perret J.L., Peeters M., Bibollet-Ruche F., Liegeois F., Patrel D., Molinier S., Gras C., and Delaporte E., Aids 11, 43-51, 1997.
Ghebrekidan H., Cox S., Wahren B., and Grandien M., Clin Diagn Virol 9, 29-35, 1998.
Nur Y.A., Groen J., Elmi A.M., Ott A., and Osterhaus A.D., Epidemiol Infect 124, 137-141, 2000.
Gallin M.Y., Adams A.Z., Gbaguidi E.A., Massougbodji A., Schmitz H., and Erttman K.D., Aids 7, 1534-1536, 1993.
Fourn L., and Ducic S., Sante 6, 371-376, 1996.
Prazuck T., Yameogo J.M., Heylinck B., Ouedraogo L.T., Rochereau A., Guiard-Schmid J.B., Lechuga P., Agranat P., Cot M., and Malkin J.E. et al., Pediatr Infect Dis J 14, 940-947, 1995.
Evans L.A., Moreau J., Odehouri K., Seto D., Thomson-Honnebier G., Legg H., Barboza A., Cheng-Mayer C., and Levy J.A., Lancet 2, 1389-1391, 1988.
Chang L.W., Osei-Kwasi M., Boakye D., Aidoo S., Hagy A., Curran J.W., and Vermund S.H., J Acquir Immune Defic Syndr 29, 511-516, 2002.
Schim van der Loeff M.F., Jaffar S., Aveika A.A., Sabally S., Corrah T., Harding E., Alabi A., Bayang A., Ariyoshi K., and Whittle H.C., Aids 16, 1775-1783, 2002.
Sarr A.D., Sankale J.L., Gueye-Ndiaye A., Essex M., Mboup S., and Kanki P.J., AIDS Res Hum Retroviruses 16, 295-298, 2000.
Esteves A., Parreira R., Piedade J., and Venenno T., Canas-Ferreira W.F., Virus Res 68, 51-61, 2000.
Kourouma K., Foucault-Fretz C., Diallo M.P., Sabbatani S., Rezza G., Titti F., Sernicola L., Verani P., and Rossi G.B., Aids 4, 1299-1300, 1990.
Peeters M., Koumare B., Mulanga C., Brengues C., Mounirou B., Bougoudogo F., Ravel S., Bibollet-Ruche F., and Delaporte E., AIDS Res Hum Retroviruses 14, 51-58, 1998.
Baidy Lo B., Adimorty M., Fatimata C., and Amadou S., Bull Soc Pathol Exot 86, 133-135, 1993.
Chen Z., Luckay A., Sodora D.L., Telfer P., Reed P., Gettie A., Kanu J.M., Sadek R.F., Yee J., Ho D.D., Zhang L., and Marx P.A., J Virol 71, 3953-3960, 1997.
Heyndrickx L., Alary M., Janssens W., Davo N., and van der Groen G., Lancet 347, 902-903, 1996.
Heyndrickx L., Janssens W., Alary M., Fransen K., Vereecken K., Coppens S., Willems B., Davo N., Guedeme A., Baganizi E., Joly J., and Van der Groen G., AIDS Res Hum Retroviruses 12, 1495-1497, 1996.
Baldrich-Rubio E., Anagonou S., Stirrups K., Lafia E., Candotti D., Lee H., and Allain J.P., J Gen Virol 82, 1095-1106, 2001.
Gautier-Charpentier L., Ouedraogo-Traore R., Simonon A., Meda N., Kpozehouen A., Dahourou H., Soudre R., Van de Perre P., and Barin F., J Acquir Immune Defic Syndr 28, 194-195, 2001.
Oelrichs R.B., Workman C., Laukkanen T., McCutchan F.E., and Deacon N.J., AIDS Res Hum Retroviruses 14, 1495-1500, 1998.
Montavon C., Toure-Kane C., Nkengasong J.N., Vergne L., Hertogs K., Mboup S., Delaporte E., and Peeters M., J Acquir Immune Defic Syndr 29, 522-530, 2002.
Pieniazek D., Ellenberger D., Janini L.M., Ramos A.C., Nkengasong J., Sassan-Morokro M., Hu D.J., Coulibally I.M., Ekpini E., Bandea C., Tanuri A., Greenberg A.E., Wiktor S.Z., and Rayfield M.A., AIDS Res Hum Retroviruses 15, 603-608, 1999.
Sullivan P.S., Do A.N., Ellenberger D., Pau C.P., Paul S., Robbins K., Kalish M., Storck C., Schable C.A., Wise H., Tetteh C., Jones J.L., McFarland J., Yang C., Lal R.B., and Ward J.W., J Infect Dis 181, 463-469, 2000.
Nkengasong J.N., Luo C.C., Abouya L., Pieniazek D., Maurice C., Sassan-Morokro M., Ellenberger D., Hu D.J., Pau C.P., Dobbs T., Respess R., Coulibaly D., Coulibaly I.M., Wiktor S.Z., Greenberg A.E., and Rayfield M., J Acquir Immune Defic Syndr 23, 430-436, 2000.
Hishida O., Ayisi N.K., Aidoo M., Brandful J., Ampofo W., Osei-Kwasi M., Ido E., Igarashi T., Takehisa J., and Miura T., et al., Aids 8, 1257-1261, 1994.
Brandful J.A., Ampofo W.K., Apeagyei F.A., Asare-Bediako K., and Osei-Kwasi M., East Afr Med J 74, 17-20, 1997.
Ishikawa K., Janssens W., Brandful J., Heyndrickx L., Takebe Y., Ampofo W., Sata T., Yamazaki S., Osei-Kwasi M., Yamamoto N., Koyanagi Y., Van der Groen G., and Kurata T., AIDS Res Hum Retroviruses 12, 1575-1578, 1996.
Takehisa J., Osei-Kwasi M., Ayisi N.K., Hishida O., Miura T., Igarashi T., Brandful J., Ampofo W., Netty V.B., Mensah M., Yamashita M., Ido E., and Hayami M., Acta Virol 41, 51-54, 1997.
Ishikawa K., Janssens W., Banor J.S., Shinno T., Piedade J., Sata T., Ampofo W.K., Brandful J.A., Koyanagi Y., Yamamoto N., Canas-Ferreira W.F., Adu-Sarkodie Y., and Kurata T., AIDS Res Hum Retroviruses 17, 1661-1663, 2001.
Cham F., Heyndrickx L., Janssens W., Van der Auwera G., Vereecken K., De Houwer K., Coppens S., Whittle H., and van der Groen G., AIDS Res Hum Retroviruses 16, 1915-1919, 2000.
Berry N., Ariyoshi K., Balfe P., Tedder R., and Whittle H., AIDS Res Hum Retroviruses 17, 263-267, 2001.
Montavon C., Toure-Kane C., Liegeois F., Mpoudi E., Bourgeois A., Vergne L., Perret J.L., Boumah A., Saman E., Mboup S., Delaporte E., and Peeters M., J Acquir Immun Defic Syndr 23, 363-374, 2000.
Sankale J.L., Hamel D., Woolsey A., Traore T., Dia T.C., Gueye-Ndiaye A., Essex M., Mboup T., and Kanki P., J Hum Virol 3, 157-164, 2000.
Toure-Kane C., Montavon C., Faye M.A., Gueye P.M., Sow P.S., Ndoye I., Gaye-Diallo A., Delaporte E., Peeters M., and Mboup S., AIDS Res Hum Retroviruses 16, 603-609, 2000.
Kane C.T., Montavon C., Toure M.A., Faye M.A., Ndiaye A.G., Diallo A.G., Ndoye I., Liegeois F., Delaporte E., Mboup S., and Peeters M., AIDS Res Hum Retroviruses 17, 1211-1216, 2001.
Davies F.J., d'Almeida O., Timmers E., d'Ameida J., Fasken M., Bassabi K., Lee H., and Allain J.P., J Med Virol 57, 25-30, 1999.
Andersson S., Norrgren H., Dias F., Biberfeld G., and Albert J., Virology 262, 312-320, 1999.
Montavon C., Bibollet-Ruche F., Robertson D., Koumare B., Mulanga C., Esu-Williams E., Toure C., Mboup S., Saman E., Delaporte E., and Peeters M., AIDS Res Hum Retroviruses 15, 1707-1712, 1999.
Gao F., Yue L., White A.T., Pappas P.G., Barchue J., Hanson A.P., Greene B.M., Sharp P.M., Shaw G.M., and Hahn B.H., Nature 358, 495-499, 1992.
Chonghaile C.N., Lancet 359, 1219, 2002.
Vidal N., Peeters M., Mulanga-Kabeya C., Nzilambi N., Robertson D., Ilunga W., Sema H., Tshimanga K., Bongo B., and Delaporte E., J Virol 74, 10498-10507, 2000.
Yang C., Dash B., Hanna S.L., Frances H.S., Nzilambi N., Colebunders R.C., St Louis M., Quinn T.C., Folks T.M., and Lal R.B., AIDS Res Hum Retroviruses 17, 361-365, 2001.
Mokili J.L., Wade C.M., Burns S.M., Cutting W.A., Bopopi J.M., Green S.D., Peutherer J.F., and Simmonds P., AIDS Res Hum Retroviruses 15, 655-664, 1999.
Janssens W., Laukkanen T., Salminen M.O., Carr J.K., Van der Auwera G., Heyndrickx L., van der Groen G., and McCutchan F.E., Aids 14, 1533-1543, 2000.
Triques K., Bourgeois A., Vidal N., Mpoudi-Ngole E., Mulanga-Kabeya C., Nzilambi N., Torimiro N., Saman E., Delaporte E., and Peeters M., AIDS Res Hum Retroviruses 16, 139-151, 2000.
Mokili J.L., Rogers J., Lubaki N., Minlangu M., Kashamuka M., Nzila N., Bollinger R., Birx D.L., and McCutchan F., Full documentation of HIV-1 subtype J with additional full genome sequences from the Democratic Republic of Congo. AIDS Vaccine 2001, Philadelphia, USA, 2000.
Laukkanen T., Carr J.K., Janssens W., Liitsola K., Gotte D., McCutchan F.E., Opde Coul E., Cornelissen M., Heyndrickx L., van der Groen G., and Salminen M.O., Virology 269, 95-104, 2000.
Vidal N., Mulanga-Kabeya C., Nzilambi N., Delaporte E., and Peeters M., AIDS Res Hum Retroviruses 16, 2059-2064, 2000.
Paraskevis D., Magiorkinis M., Paparizos V., Pavlakis G.N., and Hatzakis A., AIDS Res Hum Retroviruses 16, 845-855, 2000.
Gao F., Trask S.A., Hui H., Mamaeva O., Chen Y., Theodore T.S., Foley B.T., Korber B.T., Shaw G.M., and Hahn B.H., AIDS Res Hum Retroviruses 17, 1217-1222, 2001.
Mokili J.L., Rogers M., Carr J.K., Simmonds P., Bopopi J.M., Foley B.T., Korber B.T., Birx D.L., and McCutchan F.E., AIDS Res Hum Retroviruses 18, 817-823, 2002.
Koch N., Ndihokubwayo J.B., Yahi N., Tourres C., Fantini J., and Tamalet C., AIDS Res Hum Retroviruses 17, 269-273, 2001.
Ranjbar S., Slade A., Jenkins A., Heath A., Kitchin P., Almond N., Osmanov S., and Holmes H., AIDS Res Hum Retroviruses 11, 981-984, 1995.
Kampinga G.A., Simonon A., Van de Perre P., Karita E., Msellati P., and Goudsmit J., Virology 227, 63-76, 1997.
Costello C., Tang J., Rivers C., Karita E., Meizen-Derr J., Allen S., and Kaslow R.A., Aids 13, 1990-1991, 1999.
Roman F., Karita E., Monnet A., Lambert C., Fontaine E., Allen S., Schneider F., Hemmer R., Schmit J.C., and Arendt V., Aids 16, 1827-1829, 2002.
Simonon A., Mulder-Kampinga G.A., van de Perre P., Karita E., Msellati P., Kuiken C., and Goudsmit J., J Gen Virol 78(Pt 9), 2225-2233, 1997.
Louis J.P., Trebucq A., Hengy C., Danyod M., Fatchou G., Tirandibaye N., Granga D., Buriot D., Meslet B., Milleliri J.M. et al., Bull Soc Pathol Exot 83, 603-610, 1990.
Bikandou B., Takehisa J., Mboudjeka I., Ido E., Kuwata T., Miyazaki Y., Moriyama H., Harada Y., Taniguchi Y., Ichimura H., Ikeda M., Ndolo P.J., Nzoukoudi M.Y., M'Vouenze R., M'Pandi M., Parra H.J., M'Pele P., and Hayami M., AIDS Res Hum Retroviruses 16, 613-619, 2000.
Taniguchi Y., Takehisa J., Bikandou B., Mboudjeka I., N'Doundou-N'Kodia M.Y., Obengui M'Pandi, M., M'Pele P., Harada Y., Ido E., Hayami M., Ichimura H., and Parra H.J., AIDS Res Hum Retroviruses 18, 79-83, 2002.
Murphy E., Korber B., Georges-Courbot M.C., You B., Pinter A., Cook D., Kieny M.P., Georges A., Mathiot C., Barre-Sinoussi F. et al., AIDS Res Hum Retroviruses 9, 997-1006, 1993.
Muller-Trutwin M.C., Chaix M.L., Letourneur F., Begaud E., Beaumont D., Deslandres A., You B., Morvan J., Mathiot C., Barre-Sinoussi F., and Saragosti S., J Acquir Immune Defic Syndr 21, 164-171, 1999.
Montavon C., Vergne L., Bourgeois A., Mpoudi-Ngole E., Malonga-Mouellet G., Butel C., Toure-Kane C., Delaporte E., and Peeters M., AIDS Res Hum Retroviruses 18, 231-236, 2002.
Gao F., Robertson D.L., Morrison S.G., Hui H., Craig S., Decker J., Fultz P.N., Girard M., Shaw G.M., Hahn B.H., and Sharp P.M., J Virol 70, 7013-7029, 1996.
Anderson J.P., Rodrigo A.G., Learn G.H., Madan A., Delahunty C., Coon M., Girard M., Osmanov S., Hood L., and Mullins J.I., J Virol 74, 10752-10765, 2000.
Heyndrickx L., Janssens W., Ndumbe P.M., Vereecken K., Coppens S., De Houwer K., Fransen K., Van der Auwera G., and van der Groen G., Aids 14, 1862-1864, 2000.
Holguin A., Alvarez A., and Soriano V., AIDS Res Hum Retroviruses 18, 523-529, 2002.
Fonjungo P.N., Mpoudi E.N., Torimiro J.N., Alemnji G.A., Eno L.T., Nkengasong J.N., Gao F., Rayfield M., Folks T.M., Pieniazek D., and Lal R.B., AIDS Res Hum Retroviruses 16, 1319-1324, 2000.
Roques P., Robertson D.L., Souquiere S., Damond F., Ayouba A., Farfara I., Depienne C., Nerrienet E., Dormont D., Brun-Vezinet F., Simon F., and Mauclere P., Virology 302, 259-273, 2002.
Yamaguchi J., Vallari A.S., Swanson P., Bodelle P., Kaptue L., Ngansop C., Zekeng L., Gurtler L.G., Devare S.G., and Brennan C.A., AIDS Res Hum Retroviruses 18, 269-282, 2002.
Peeters M., Liegeois F., Torimiro N., Bourgeois A., Mpoudi E., Vergne L., Saman E., Delaports E., and Saragosti S., J Virol 73, 7368-7375, 1999.
Takehisa J., Zekeng L., Ido E., Yamaguchi-Kabata Y., Mboudjeka I., Harada Y., Miura T., Kaptu L., and Hayami M., J Virol 73, 6810-6820, 1999.
Simon F., Mauclere P., Roques P., Loussert-Ajaka I., Muller-Trutwin M.C., Saragosti S., Georges-Courbot M.C., Barre-Sinoussi F., and Brun-Vezinet F., Nat Med 4, 1032-1037, 1998.
Corbet S., Muller-Trutwin M.C., Versmisse P., Delarue S., Ayouba A., Lewis J., Brunak S., Martin P., Brun-Vezinet F., Simon F., Barre-Sinoussi F., and Mauclere P., J Virol 74, 529-534, 2000.
Mboudjeka I., Bikandou B., Zekeng L., Takehisa J., Harada Y., Yamaguchi-Kabata Y., Taniguchi Y., Ido E., Kaptue L., M'Pelle P., Parra H.J., Ikeda M., Hayami M., and Miura T., Arch Virol 144, 2291-2311, 1999.
Mboudjeka I., Zekeng L., Takehisa J., Miura T., Ido E., Yamashita M., Kaptue L., and Hayami M., AIDS Res Hum Retroviruses 15, 951-956, 1999.
Carr J.K., Torimiro J.N., Wolfe N.D., Eitel M.N., Kim B., Sanders-Buell E., Jagodzinski L.L., Gotte D., Burke D.S., Birx D.L., and McCutchan F.E., Virology 286, 168-181, 2001.
Fonjungo P.N., Mpoudi E.N., Torimiro J.N., Alemnji G.A., Eno L.T., Lyonga E.J., Nkengasong J.N., Lal R.B., Rayfield M., Kalish M.L., Folks T.M., and Pieniazek D., J Clin Microbiol 40, 837-845, 2002.
Nyambi P., Heyndrickx L., Vereecken K., Burda S., De Houwer K., Coppens S., Urbanski M., Williams C., Ndumbe P., and Janssens W., Aids 16, 295-296, 2002.
Tebit D.M., Zekeng L., Kaptue L., Salminen M., Krausslich H.G., Herchenroder O., AIDS Res Hum Retroviruses 18, 39-48, 2002.
Zhong P., Burda S., Urbanski M., Kenfack H., Tongo M., Heyndrickx L., Nanfack A., Shang J., Agyingi L., Zolla-Pazner S., Zekeng L., and Nyambi P., J Acquir Immune Defic Syndr 31, 495-505, 2002.
Wilbe K., Casper C., Albert J., and Leitner T., AIDS Res Hum Retroviruses 18, 849-856, 2002.
Tscherning-Casper C., Dolcini G., Mauclere P., Fenyo E.M., Barre-Sinoussi F., Albert J., and Menu E., AIDS Res Hum Retroviruses 16, 1313-1318, 2000.
Ortiz M., Sanchez I., Gonzalez M.P., Leon M.I., Abeso N., Asumu E., and Garcia-Saiz A., AIDS Res Hum Retroviruses 17, 851-855, 2001.
Hunt J.C., Brennan C.A., Golden A.M., Yamaguchi J., Lund J.K., Vallari A.S., Hickman R.K., Zekeng L., Gurtler L.G., Hampl H., Kaptue L., and Devare S.G., Leukemia 11(Suppl. 3), 138-141, 1997.
Janssens W., Heyndrickx L., Fransen K., Motte J., Peeters M., Nkengasong J.N., Ndumbe P.M., Delaporte E., Perret J.L., and Atende C., et al., AIDS Res Hum Retroviruses 10, 877-879, 1994.
Delaporte E., Janssens W., Peeters M., Buve A., Dibanga G., Perret J.L., Ditsambou V., Mba J.R., Courbot M.C., Georges A., Bourgeois A., Samb B., Henzel D., Heyndrickx L., Fransen K., van der Groen G., and Larouze B., Aids 10, 903-910, 1996.
Pandrea I., Robertson D.L., Onanga R., Gao F., Makuwa M., Ngari P., Bedjabaga I., Roques P., Simon F., and Apetrei C., AIDS Res Hum Retroviruses 18, 1103-1116, 2002.
Ousseini H., Kim D.S., and Adamou A., Bull Soc Pathol Exot 88, 121-123, 1995.
Mamadou S., Montavon C., Ben A., Djibo A., Rabiou S., Mboup S., Delaporte E., and Peeters M., AIDS Res Hum Retroviruses 18, 723-726, 2002.
Esu-Williams E., Mulanga-Kabeya C., Takena H., Zwandor A., Aminu K., Adamu I., Yetunde O., Akinsete I., Patrel D., Peeters M., and Delaporte E., J Acquir immune Defic Syndr Hum Retrovirol 16, 204-210, 1997.
Olaleye D.O., Sheng Z., Howard T.M., and Rasheed S., Trop Med Int Health 1, 97-106, 1996.
McCutchan F.E., Carr J.K., Bajani M., Sanders-Buell E., Harry T.O., Stoeckli T.C., Robbins K.E., Gashau W., Nasidi A., Janssens W., and Kalish M.L., Virology 254, 226-234, 1999.
Peeters M., Esu-Williams E., Vergne L., Montavon C., Mulanga-Kabeya C., Harry T., Ibironke A., Lesage D., Patrel D., and Delaporte E., AIDS Res Hum Retroviruses 16, 315-325, 2000.
Agwale S.M., Zeh C., Robbins K.E., Odama L., Saekhou A., Edubio A., Njoku M., Sani-Gwarzo N., Gboun M.S., Gao F., Reitz M., Hone D., Pieniazek D., Wambebe C., and Kalish M.L., Vaccine 20, 2131-2139, 2002.
El Sayed N.M., Gomatos P.J., Beck-Sague C.M., Dietrich U., von Briesen H., Osmanov S., Esparza J., Arthur R.R., Wahdan M.H., and Jarvis W.R., J Infect Dis 181, 91-97, 2000.
Visco-Comandini U., Cappiello G., Liuzzi G., Tozzi V., Anzidei G., Abbate I., Amendola A., Bordi L., Budabbus M.A., Eljhawi O.A., Mehabresh M.I., Girardi E., Antinori A., Capobianchi M.R., Sonnerborg A., and Ippolito G., AIDS Res Hum Retroviruses 18, 727-732, 2002.
Elharti E., Elaouad R., Amzazi S., Himmich H., Elhachimi Z., Apetrei C., Gluckman J.C., Simon F., and Benjouad A., Aids 11, 1781-1783, 1997.
Abid M., Luo C.C., Sekkat S., De Latore N., Mansour H., Holloman-Candal D., Rayfield M., and Benslimane A., AIDS Res Hum Retroviruses 14, 1387-1389, 1998.
Ben Halima M., Pasquier C., Slim A., Ben Chaabane T., Arrouji Z., Puel J., Ben Redjeb S., and Izopet J., J Acquir Immune Defic Syndr 28, 94-96, 2001.
Hierholzer M., Graham R.R., El Khidir I., Tasker S., Darwish M., Chapman G.D., Fagbami A.H., Soliman A., Birx D.L., McCutchan F., and Carr J.K., AIDS Res Hum Retroviruses 18, 1163-1166, 2002.
Toyb M., Lombart J.P., Binti Abdou A., Oumadi A., Molines C., and Josse R., Med Trop (Mars) 57, 59-61, 1997.
Zeller H.G., Ramamonjisoa A., Boisier P., Ravelojaona B., Brutus L., Randriamanga R., Rabarijaona L., Rakoto-Andrianarivelo M., Auregan G., Behets F., Roux J.F., and Rasamindrakotroka A.J., Aids 11, 401-402, 1997.
Witvrouw M., Pannecouque C., Van Laethem K., Desmyter J., and De Clercq E., and Vandamme A.M., Aids 13, 1477-1483, 1999.
Descamps D., Collin G., Letourneur F., Apetrei C., Damond F., Loussert-Ajaka I., Simon F., Saragosti S., and Brun-Vezinet F., J Virol 71, 8893-8898, 1997.
Descamps D., Apetrei C., Collin G., Damond F., Simon F., and Brun-Vezinet F., Aids 12, 1109-1111, 1998.
Author information
Authors and Affiliations
Corresponding author
Rights and permissions
About this article
Cite this article
Papathanasopoulos, M.A., Hunt, G.M. & Tiemessen, C.T. Evolution and Diversity of HIV-1 in Africa – a Review. Virus Genes 26, 151–163 (2003). https://doi.org/10.1023/A:1023435429841
Issue Date:
DOI: https://doi.org/10.1023/A:1023435429841